ต้นชวนชม มนต์เสน่ห์แห่งทะเลทราย

ต้นชวนชม (Adenium obesum) เป็นไม้ดอกยืนต้น ซึ่งอยู่ในวงศ์ Apocynaceae หรือ ตระกูลโมก มีถิ่นกำเนิดในแอฟริกาตะวันออก และตะวันออกเฉียงใต้ และถูกนำเข้ามาปลูกในประเทศไทยเป็นเวลานานแล้ว ด้วยเอกลักษณ์ที่โดดเด่น ไม่ว่าจะเป็นลำต้นอวบน้ำ ทรงพุ่มเป็นพุ่มกลมสวยงาม ใบเขียวมรกต ออกดอกเป็นช่อสะพรั่งหลากสีสัน และสามารถปลูกได้ง่าย จึงทำให้เป็นที่นิยมอย่างแพร่หลายทั้งในไทย และต่างประเทศ

ต้นชวนชม เป็นไม้ที่ชอบแสงแดดจัด และทนแล้งได้ดี ดินที่ใช้ปลูกควรเป็นดินร่วนน้ำระบายได้ดี เนื่องจากไม่ชอบน้ำขัง หากรดน้ำมากเกินไปอาจทำให้รากเน่าตายได้ การให้น้ำจึงควรรดน้ำในช่วงเช้าหรือเย็น และเว้นระยะให้หน้าดินแห้งก่อนที่จะรดน้ำครั้งถัดไป นอกจากนี้ยังเป็นไม้ที่ดูแลง่าย ไม่ต้องใส่ปุ๋ยบ่อยครั้งนัก โดยอาจใส่ปุ๋ยสูตรเสมอ 15-15-15 โดยละลายน้ำในอัตรา 1 ช้อนชา ต่อน้ำ 10 ลิตร ทุกๆ 1-2 สัปดาห์ก็เพียงพอแล้ว

สรรพคุณต้นชวนชม

ถึงแม้ว่าต้นชวนชมจะเป็นไม้ประดับที่สวยงาม แต่ก็มีสรรพคุณทางยาไม่น้อยเลยทีเดียว โดยเฉพาะในส่วนของราก และใบ ซึ่งมีฤทธิ์ในการฆ่าพยาธิ ลดไข้ แก้ปวด แก้อักเสบ แก้ท้องเสีย ต้านเชื้อแบคทีเรีย และเชื้อราได้ โดยมีการนำมาใช้เป็นยาพื้นบ้านในหลายประเทศ เช่น

• ในประเทศไทย มีการใช้รากและใบมาต้มน้ำดื่มเพื่อแก้ไข้ ลดอาการปวด แก้ท้องเสีย และถ่ายพยาธิ
• ในประเทศอินเดีย มีการใช้รากและใบมาบดเป็นผงผสมกับน้ำมันมะพร้าว แล้วนำมาพอกบริเวณที่เป็นแผลอักเสบ เพื่อช่วยลดอาการปวด และการอักเสบ
• ในประเทศจีน มีการใช้รากและใบมาต้มน้ำดื่มเพื่อช่วยลดอาการเจ็บคอ แก้ไอ และหอบหืด
• ในประเทศแอฟริกา มีการใช้รากและใบมาต้มน้ำดื่มเพื่อช่วยรักษาอาการมาลาเรีย

ประโยชน์ของต้นชวนชม

นอกจากสรรพคุณทางยาแล้ว ต้นชวนชมยังมีประโยชน์อื่นๆ อีกมากมาย เช่น

• ปลูกเป็นไม้ประดับเพื่อความสวยงาม ต้นชวนชมเป็นไม้ประดับที่สวยงามทั้งทรงพุ่ม และดอก สามารถปลูกเป็นไม้กระถางตั้งประดับในบ้าน หรือปลูกลงดินจัดเป็นสวนหย่อมก็ได้
• ใช้เป็นต้นไม้มงคล คนไทยโบราณมีความเชื่อว่า ต้นชวนชม เป็นต้นไม้มงคลที่ช่วยเสริมโชค เสริมลาภ ช่วยทำให้ธุรกิจรุ่งเรือง ซื้อขายดี
• ใช้เป็นของขวัญ ต้นชวนชมเป็นต้นไม้ที่สวยงาม และมีความหมายดี จึงสามารถนำไปเป็นของขวัญในโอกาสต่างๆ เช่น ของขวัญขึ้นบ้านใหม่ ของขวัญวันเกิด หรือของขวัญวันปีใหม่
• ใช้ในทางการแพทย์ รากและใบของต้นชวนชมมีสรรพคุณทางยาในการฆ่าพยาธิ ลดไข้ แก้ปวด แก้อักเสบ แก้ท้องเสีย ต้านเชื้อแบคทีเรีย และเชื้อรา จึงมีการนำมาใช้ในทางการแพทย์แผนไทย และการแพทย์แผนโบราณ

สายพันธุ์ของต้นชวนชม

ต้นชวนชมมีหลากหลายสายพันธุ์ แต่ละสายพันธุ์จะมีเอกลักษณ์ และสีสันของดอกที่แตกต่างกันออกไป โดยสายพันธุ์ที่นิยมปลูกในประเทศไทย ได้แก่

• ต้นชวนชมสายพันธุ์ไทย มีลำต้นอวบน้ำไม่มาก ใบค่อนข้างใหญ่ ดอกมีขนาดใหญ่ กลีบดอกมีลักษณะกลมมน มีหลากหลายสีสัน เช่น แดง ชมพู ขาว และเหลือง
• ต้นชวนชมสายพันธุ์แอฟริกา มีลำต้นอวบน้ำมากกว่าสายพันธุ์ไทย ใบค่อนข้างเล็ก ดอกมีขนาดเล็กกว่าสายพันธุ์ไทย มีหลากหลายสีสันเช่นเดียวกัน แต่จะมีสีสันที่เข้มกว่า เช่น แดงเข้ม ชมพูเข้ม และเหลืองเข้ม
• ต้นชวนชมสายพันธุ์โอมาน มีลักษณะคล้ายกับสายพันธุ์แอฟริกา แต่ลำต้นจะมีหนามแหลม ใบมีขนาดใหญ่กว่าสายพันธุ์แอฟริกา ดอกมีขนาดใหญ่กว่าสายพันธุ์แอฟริกาเช่นเดียวกัน

การดูแลต้นชวนชม

การดูแลต้นชวนชมนั้นง่ายแสนง่าย แต่จะต้องคำนึงถึงปัจจัยหลักๆ ดังนี้

• แสงแดด ต้นชวนชมเป็นไม้ที่ชอบแสงแดดจัด ควรได้รับแสงแดดอย่างน้อยวันละ 6-8 ชั่วโมง
• น้ำ ต้นชวนชมเป็นไม้ที่ทนแล้งได้ดี จึงไม่ควรให้น้ำมากเกินไป ควรรดน้ำในช่วงเช้าหรือเย็น และเว้นระยะให้หน้าดินแห้งก่อนที่จะรดน้ำครั้งถัดไป
• ดิน ต้นชวนชมชอบดินร่วนน้ำระบายได้ดี ควรใช้ดินที่ผสมกับวัสดุปลูกอื่นๆ เช่น ทรายมะพร้าว เพอร์ไลท์ หรือหินภูเขาไฟ เพื่อเพิ่มความโปร่งร่วนระบายน้ำได้ดี
• ปุ๋ย ต้นชวนชมไม่จำเป็นต้องใส่ปุ๋ยบ่อยครั้งนัก โดยอาจใส่ปุ๋ยสูตรเสมอ 15-15-15 ทุกๆ 1-2 สัปดาห์ก็เพียงพอแล้ว

การขยายพันธุ์ต้นชวนชม

การขยายพันธุ์ต้นชวนชมสามารถทำได้ทั้งการเพาะเมล็ด และการตอนกิ่ง โดยวิธีแต่ละวิธีมีขั้นตอนดังนี้

• การเพาะเมล็ด ให้นำเมล็ดชวนชมไปแช่น้ำอุ่นประมาณ 1 ชั่วโมง แล้วนำไปเพาะในวัสดุเพาะ เช่น ขุยมะพร้าว หรือพีทมอส รดน้ำให้ชุ่ม และวางไว้ในที่ที่ได้รับแสงแดดรำไร รอประมาณ 1-2 สัปดาห์เมล็ดก็จะเริ่มงอก
• การตอนกิ่ง ให้นำกิ่งชวนชมที่สมบูรณ์แข็งแรงมาปาดเปลือกออกประมาณ 2-3 เซนติเมตร จากนั้นใช้มีดกรีดเป็นรอยแยกให้ลึกถึงเนื้อไม้ แล้วนำวัสดุชำ เช่น ขุยมะพร้าว หรือพีทมอส มาห่อหุ้มรอยกรีด แล้วพันด้วยพลาสติก และรัดให้แน่น รอประมาณ 1-2 เดือน รากก็จะเริ่มงอก แล้วจึงนำไปตัดออกจากต้นแม่ได้

ปัญหาและอุปสรรคในการปลูกต้นชวนชม

แม้ว่าต้นชวนชมจะเป็นไม้ที่ดูแลง่าย แต่ก็มีปัญหาและอุปสรรคในการปลูกอยู่บ้าง เช่น

• ใบร่วง สาเหตุอาจเกิดจากการขาดน้ำ ได้รับแสงแดดไม่เพียงพอ หรือรากเน่าจากการให้น้ำมากเกินไป
• ลำต้นเหี่ยว สาเหตุอาจเกิดจากรากเน่าจากการให้น้ำมากเกินไป หรือได้แสงแดดไม่เพียงพอ
• ดอกเหี่ยวเฉา สาเหตุอาจเกิดจากได้รับแสงแดดน้อยเกินไป หรือขาดน้ำ
• มีเพลี้ยแป้ง เพลี้ยแป้งเป็นแมลงศัตรูที่ชอบดูดน้ำเลี้ยงจากใบและลำต้น ทำให้ต้นชวนชมเหี่ยวเฉาได้ สามารถกำจัดได้โดยการใช้ยาฆ่าแมลง
• มีแมลงหวี่ขาว แมลงหวี่ขาวเป็นแมลงศัตรูที่ชอบดูดน้ำเลี้ยงจากใบ ทำให้ใบเหลืองและร่วงได้ สามารถกำจัดได้โดยการใช้ยาฆ่าแมลง

ตารางสรุปสรรพคุณ ประโยชน์ และสายพันธุ์ของต้นชวนชม