หมวด 01: ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับปัสสาวะเป็นเลือด

โรคปัสสาวะเป็นเลือด คืออะไร

ปัสสาวะเป็นเลือด (Gross hematuria) คือภาวะที่มีเลือดออกในทางเดินปัสสาวะ ทำให้ปัสสาวะมีสีแดงหรือชมพู ซึ่งอาจเกิดได้จากหลายสาเหตุ โดยสามารถแบ่งออกเป็นสองประเภทหลักๆ ได้แก่

• ปัสสาวะเป็นเลือดโดยไม่ใช้กล้องจุลทรรศน์ (Microscopic hematuria) หมายถึงการมีเซลล์เม็ดเลือดแดงในปัสสาวะ แต่ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า ผู้ป่วยมักไม่สังเกตเห็นอาการนี้ แต่สามารถตรวจพบได้จากการตรวจปัสสาวะ
• ปัสสาวะเป็นเลือดโดยใช้กล้องจุลทรรศน์ (Gross hematuria) หมายถึงการที่มีเลือดออกในปัสสาวะจนสามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า โดยปกติแล้วจะทำให้ปัสสาวะมีสีแดงหรือชมพู

อาการของปัสสาวะเป็นเลือด

อาการของปัสสาวะเป็นเลือดอาจแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับสาเหตุ โดยอาการที่พบบ่อย ได้แก่

• ปัสสาวะมีสีแดงหรือชมพู
• ปัสสาวะมีลิ่มเลือด
• ปวดหรือแสบขณะปัสสาวะ
• ปัสสาวะบ่อยหรือปัสสาวะไม่สุด
• ปวดหลังหรือปวดข้าง
• คลื่นไส้หรืออาเจียน
• ไข้หรือหนาวสั่น

สาเหตุของปัสสาวะเป็นเลือด

สาเหตุของปัสสาวะเป็นเลือดมีหลากหลาย ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็นสองกลุ่มหลักๆ ได้แก่

สาเหตุทางเดินปัสสาวะ
- ติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ (เช่น กระเพาะปัสสาวะอักเสบ ไตอักเสบ)
- นิ่วในไตหรือกระเพาะปัสสาวะ
- มะเร็งกระเพาะปัสสาวะหรือไต
- บาดเจ็บที่ไตหรือกระเพาะปัสสาวะ
- โรคไตอักเสบ (เช่น โรคไตอักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย โรคไตอักเสบจากภูมิต้านตนเอง)

สาเหตุอื่นๆ
- โรคทางพันธุกรรม (เช่น โรคเซลล์เคียว)
- การใช้ยาบางชนิด (เช่น ยาต้านเกล็ดเลือด)
- การออกกำลังกายที่รุนแรง
- ภาวะติดเชื้อทั่วร่างกาย (เช่น ไข้หวัดใหญ่)

การวินิจฉัยปัสสาวะเป็นเลือด

การวินิจฉัยปัสสาวะเป็นเลือดทำได้โดยการซักประวัติและตรวจร่างกายร่วมกับการตรวจปัสสาวะและการตรวจทางภาพอื่นๆ เช่น

• การตรวจปัสสาวะ เพื่อตรวจหาเซลล์เม็ดเลือดแดงและสิ่งผิดปกติอื่นๆ
• การตรวจอัลตราซาวด์ เพื่อตรวจดูโครงสร้างของไตและกระเพาะปัสสาวะ
• การตรวจเอกซเรย์ เพื่อตรวจหาการอุดตันหรือก้อนเนื้อในทางเดินปัสสาวะ
• การส่องกล้องตรวจกระเพาะปัสสาวะ เพื่อตรวจดูความผิดปกติภายในกระเพาะปัสสาวะ

หมวด 02: วิธีรับมือกับปัสสาวะเป็นเลือด

การรักษาปัสสาวะเป็นเลือดจะขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้เกิด โดยทั่วไปแล้วการรักษาจะมุ่งเน้นไปที่การรักษาสาเหตุที่ทำให้เกิดเลือดออก

• ติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ แพทย์จะสั่งยาปฏิชีวนะเพื่อฆ่าเชื้อแบคทีเรีย
• นิ่วในไตหรือกระเพาะปัสสาวะ อาจต้องใช้การผ่าตัดหรือการสลายนิ่วด้วยคลื่นกระแทกเพื่อกำจัดนิ่ว
• มะเร็งกระเพาะปัสสาวะหรือไต การรักษาขึ้นอยู่กับชนิดและระยะของมะเร็ง อาจต้องใช้การผ่าตัด การทำเคมีบำบัด หรือการฉายรังสี
• บาดเจ็บที่ไตหรือกระเพาะปัสสาวะ การรักษาขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการบาดเจ็บ อาจต้องใช้การพักผ่อน การรับประทานยา หรือการผ่าตัด
• โรคไตอักเสบ การรักษาขึ้นอยู่กับสาเหตุของการอักเสบ อาจต้องใช้การรับประทานยา การฟอกไต หรือการผ่าตัด

การดูแลตนเองเมื่อมีปัสสาวะเป็นเลือด

หากคุณมีอาการปัสสาวะเป็นเลือด ให้ไปพบแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาที่ถูกต้อง ในระหว่างนี้ คุณสามารถดูแลตนเองได้ดังนี้

• ดื่มน้ำมากๆ เพื่อช่วยเจือจางเลือดในปัสสาวะ
• หลีกเลี่ยงการใช้ยาแก้ปวดบางชนิดที่อาจทำให้เลือดออกมากขึ้น (เช่น แอสไพริน ไอบูโปรเฟน)
• พักผ่อนให้เพียงพอ
• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพ
• บอกแพทย์เกี่ยวกับอาการและประวัติการใช้ยาของคุณ

หมวด 03: การป้องกันปัสสาวะเป็นเลือด

แม้ว่าปัสสาวะเป็นเลือดอาจเกิดได้จากหลายสาเหตุ แต่ก็มีวิธีป้องกันบางอย่างที่สามารถช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะนี้ได้

• ดื่มน้ำมากๆ เพื่อรักษาปัสสาวะให้เจือจาง
• ปัสสาวะบ่อยๆ เพื่อช่วยป้องกันการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
• รักษาสุขอนามัยบริเวณอวัยวะเพศอย่างถูกต้อง
• สวมคอนดอมเพื่อป้องกันการติดต่อทางเพศสัมพันธ์
• หลีกเลี่ยงการใช้ยาที่อาจทำให้เลือดออกมากขึ้น (เช่น แอสไพริน ไอบูโปรเฟน)
• ไปพบแพทย์เพื่อรับการตรวจสุขภาพประจำปี

ตารางที่ 01 สาเหตุที่พบบ่อยที่สุดของปัสสาวะเป็นเลือด

ตารางที่ 02 อาการที่อาจบ่งบอกถึงสาเหตุที่รุนแรงของปัสสาวะเป็นเลือด

ตารางที่ 03 เคล็ดลับในการดูแลตนเองเมื่อมีปัสสาวะเป็นเลือด